20 marca w Senacie RP odbył się panel dyskusyjny w ramach projektu „PL Opracowanie i upowszechnienie innowacyjnego modelu kontraktowania przez gminy usług społecznych w zakresie edukacji podstawowej” zorganizowany przez Fundację Tarcza z siedzibą w Nowym Sączu, Instytut Turystyki w Krakowie Sp. z o.o. oraz Urząd Gminy Korzenna wspólnie z senackim Zespołem ds. Wychowania Młodego Pokolenia. W spotkaniu uczestniczyli m.in.: • Prof. dr hab. inż. Kazimierz Wiatr – senator RP, • Prof. n. dr hab. Andrzej Misiołek – senator RP, • Sławomir Kowalski – poseł na Sejm RP, • Mgr Leszek Skowron – Wójt Gminy Korzenna, • Dr Tadeusz Burzyński – Prezes Zarządu Instytutu Turystyki w Krakowie Sp. z o.o., • Mgr inż. Witold Bodziony – Prezes Zarządu Fundacji Tarcza z siedzibą w Nowym Sączu. Moderatorem spotkania był prof. dr hab. inż. Kazimierz Wiatr – senator RP. Pan Profesor witając zebranych na panelu, powiedział m.in.: „Niejednokrotnie miałem okazję się przekonać, że jeśli za ideą nie nadąża logistyka, to ta idea ma potem kłopoty. Rozumiem, że to jest ważny fragment logistyki w zakresie edukacji, który gdyby dobrze funkcjonował, to edukacja mogłaby lepiej spełniać swoje zadanie. Trzeba powiedzieć, że realizatorami tego zadania – projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej jest Fundacja Tarcza z siedzibą w Nowym Sączu, Instytut Turystyki w Krakowie oraz Urząd Gminy Korzenna. Nie ma wątpliwości, że to, czym się tu dzisiaj zajmujemy ma duże znaczenie, i społeczne, i narodowe, ale także w nieodległej przyszłości jest związane z wszystkimi naszymi sukcesami.”

Następnie głos zabrał dr hab. Andrzej Misiołek – senator RP. W swoim wystąpieniu omówił „Zalety i wady edukacji w małych szkołach”. Pan senator powiedział: „Problem, który dzisiaj będziemy omawiali jest problemem niezwykle istotnym. Niż demograficzny, który teraz dotkliwie zaczynamy odczuwać spowodował drastyczny spadek ilości uczniów w szkole. W niektórych szkołach, szczególnie dotyczy to szkół wiejskich, liczebność uczniów spada do kilkudziesięciu. Samorządy mają problemy z finansowym utrzymaniem tych szkół, w których nastąpił drastyczny spadek ilości uczniów. Mamy dwa rozwiązania tej sytuacji, albo można tworzyć zbiorcze szkoły i przewozić do nich dzieci, albo można próbować prowadzić dalej te szkoły. Tylko nie gmina miałaby prowadzić te szkoły, ale miałyby je prowadzić organizacje pozarządowe, które to otrzymywałyby te szkoły w procesie outsourcingu od gmin. Jestem bardzo zbudowany tym, że próbujecie Państwo znaleźć sposób na to, jak zainteresować organizacje pozarządowe przejmowaniem szkół od gmin, jak to zrobić, żeby z formalnego punktu widzenia outsourcing i przejęcie było właściwie rozumiane i właściwie się dokonywało. To jest w mojej ocenie jedna z dróg i życzę, aby ta droga była stosowana powszechnie, droga obywatelskiego podejścia do wychowywania młodego pokolenia w edukacji dzieci.”

W swoim wystąpieniu mgr inż. Witold Bodziony w imieniu Zarządu Fundacji Tarcza przedstawił „Strategię wdrażania projektu innowacyjnego testującego numer UDA POKL.05.04.02-00-D68/11”: „Zjawiskiem coraz bardziej powszechnym w Polsce są podejmowane przez Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST) decyzje o likwidacji szkół podstawowych, będące skutkiem niżu demograficznego i braku środków finansowych w budżecie JST na ich utrzymanie. Powodem tego jest niewystarczająca kwota części subwencji ogólnej, co z kolei powoduje powstawanie konfliktów społecznych, szczególnie w małych miejscowościach o charakterze wiejskim. Pomimo istniejących rozwiązań prawnych stworzonych nowelizacją ustawy o systemie oświaty (Ustawa z dnia 19 marca 2009r. o zmianie ustawy o systemie oświaty), na mocy której ułatwiono przekazywanie przez JST szkół NGO (przekazywane NGO mogą być szkoły liczące nie więcej niż 70 uczniów, a decyzję o przekazaniu szkoły podejmuje rada gminy lub powiatu stosowną uchwałą), przekazywanie szkół ww. drogą do prowadzenia przez NGO spotyka się z niechętnym odbiorem społecznym, wynikającym z braku wiedzy lokalnych społeczności na temat metod i zasad zakładania NGO, ich zarządzania oraz prowadzenia przez ww. przejętej szkoły. W 2009 i 2010 r. JST zlikwidowały ok 1100 szkół publicznych do 70 uczniów (Dziennik Gazeta Prawna 30-03-2011). Z informacji przesłanych do MEN przez kuratorów oświaty wynika, że samorządy podjęły w 2013 r. uchwały intencyjne o zamiarze likwidacji 259 szkół. Z 259 placówek zostało zgłoszonych 166 szkół podstawowych. Dla porównania w 2012 r. samorządy podjęły uchwały o intencji likwidacji 727 szkół. Jedną z form wyjścia naprzeciw konieczności likwidacji niewielkich szkół wiejskich jest przekazanie ich prowadzenia lokalnej społeczności. Wymiar innowacyjności produktu w wymiarze formy wsparcia zakłada nowatorskie metody działania (outsourcing). Innowacyjność opracowanego produktu przejawia się w trzech następujących wymiarach: 1) Grupy docelowej, gdzie wsparcie zostało skierowane do JST oraz dzieci i ich rodziców dotychczas pomijanych w działaniach polityki, a także NGO dotychczas wspieranych z wykorzystaniem nieskutecznych form pomocy. W wyniku prowadzonych badań, potwierdziła się niska świadomość możliwości przekazania szkoły NGO wśród pracowników samorządowych i lokalnej społeczności. 2) Problemu, którego rozwiązaniem jest zaproponowany model w postaci dwóch podręczników: dla gmin „Procedury, aktywizacja lokalnej społeczności i współpraca z NGO” oraz dla NGO „Jak prowadzić szkołę?”, który był wcześniej rozpoznany, lecz brakowało skutecznych narzędzi interwencji. 3) Formy wsparcia – zaproponowano zastosowanie znanych i sprawdzonych metod w postaci zestawu dwóch podręczników przeznaczonych odpowiednio: – dla gminy „Procedury, aktywizacja lokalnej społeczności i współpraca z NGO”, – dla NGO „Jak prowadzić szkołę?”. Wspomniane metody są rozwiązaniem sprawdzonym i stosowanym w wielu dziedzinach życia, natomiast dotychczas nie zostały wykorzystane do rozwiązania problemu przekazywania obowiązków edukacyjnych przez JST do NGO. To właśnie brak gotowych i sprawdzonych rozwiązań w postaci kompletnych zestawów procedur nie pozwalał na skuteczną aktywizację lokalnych społeczności w celu utworzenia NGO zdolnego do przejęcia i utrzymania szkoły. Ważną cechą opracowanego modelu jest jego uniwersalność, przejawiająca się w możliwości zastosowania go w każdej gminie, w której występuje zagrożenie likwidacją małych szkół podstawowych. Innowacyjny sposób kontraktowania usług społecznych, który w wyniku zastosowania i upowszechnienia modelu zakłada zmianę dotychczas stosowanego kontraktowania na wieloletni. Wartością dodaną proponowanego rozwiązania będzie uwzględnienie aktywizacji lokalnych społeczeństw i budowa społeczeństwa obywatelskiego oraz zwiększenie współpracy JST z NGO. Grupą docelową użytkowników są wszystkie JST w Polsce, a szczególnie: – burmistrzowie/wójtowie, – pracownicy gminnych wydziałów oświaty, radni gminni, – oraz wszystkie NGO w kraju, które chcą przejąć w zarządzanie szkoły podstawowe. Jednak przede wszystkim innowacja ma służyć wszystkim lokalnym społecznościom, a szczególnie dzieciom i ich rodzicom, dla których kluczowe jest utrzymanie funkcjonujących szkół, szczególnie w małych miejscowościach wiejskich.”

W swoim wystąpieniu mgr Tadeusz Frączek, koordynator projektu, mówił na temat „Finansowanie działalności małych szkół publicznych zarządzanych przez samorządy – stan obecny i perspektywy. Co jest potrzebne lokalnemu NGO, żeby z sukcesem prowadzić małą szkołę wiejską? Finansowanie, zmiany prawa, zmiany mentalności władz samorządowych, władz oświatowych, lokalnych społeczności, nauczycieli. Jak pomóc samorządom w rozwiązaniu problemu prowadzenia i finansowania małych lokalnych szkół?” „CEL • Ochrona istniejących małych szkół. Proponowane rozwiązanie (przekazanie szkół w ręce lokalnych społeczności) to ochrona istniejących placówek oświatowych dla dzieci i ich rodziców. • Modernizacja oświaty w gminach. Szkoły zarządzane przez NGO zapewniają lepszą jakość edukacji.” Pan Frączek przedstawił pierwsze doświadczenia z testu modelu oraz przedstawił postulaty: „- Znaczna część rodziców nie posiada wystarczającej wiedzy o możliwościach stworzonych nowelizacją ustawy o systemie oświaty z 2009 r (art. 5g ustawy); – Nauczyciele i personel pomocniczy – jako grupa zagrożona utratą przywilejów wynikających z Karty Nauczyciela – jest również niedoinformowana w zakresie możliwości wynikających z art. 5g ustawy o systemie oświaty. Równocześnie nauczyciele w określonych przypadkach decydują się na aktywne uczestniczenie w procesie przejmowania szkoły z rąk gminy; – Przedstawiciele ZNP są zdecydowanie przeciwni wszelkim propozycjom i zmianom podmiotu zarządzającego małą szkołą. POSTULATY: – Zniesienie bariery w zakresie liczebności szkół mogący podlegać przekazywaniu podmiotom zewnętrznym (do 70 uczniów). – Zapewnienie dodatkowego wsparcia finansowego Państwa dla lokalnych podmiotów podejmujących się prowadzenia małej szkoły w okresie pierwszych 12 miesięcy. – Aktywna promocja idei przejmowania małych szkół przez lokalne społeczności.”

W swoim wystąpieniu dr Tadeusz Burzyński Prezes Zarządu Instytutu Turystyki w Krakowie Sp. z o.o. powiedział: „Chcemy wyjść do studentów kierunków pedagogicznych, żeby przedstawić im nową koncepcję związaną z edukacją. Chcemy pokazać, że nie muszą czekać na etat w szkole, tak jak do tej pory, ale mogą również wziąć sprawy w swoje ręce. Wiele spraw związanych z tą problematyką leży po stronie nauczycieli, ich obaw o sprawy bytowe, ale też niewiedzy, że można działać inaczej, że innym się udało. Tylko do tego trzeba mieć rzetelne informacje, prognozę na przyszłość.”

W wystąpieniu Sławomir Kowalski – poseł na Sejm RP omówił „Zarządzanie małymi szkołami w regionie śląskim”. „ Problem z małymi szkołami to problem istniejący od czasu powstania subwencji oświatowej i naliczaniu pieniędzy na ucznia, czyli zrobieniu z edukacji usługi wyliczanej finansowo. Jednostki samorządu terytorialnego zawsze dopłacały do edukacji na wszystkich szczeblach. Małe szkoły bez wątpienia są centrami kulturotwórczymi i kulturowymi w małych wioskach i małych gminach. Bez wątpienia bardzo złe jest to, że te szkoły są zamykane. Tematyką małych szkół i jakością nauczania w małych klasach zajmował się Maciej Jakubowski – wiceminister edukacji. Pisał właśnie o tym, co Państwo przedstawiliście. Jak najbardziej jest za przejmowaniem przez stowarzyszenia małych szkół i wskazuje na pozytywne skutki przejmowania odpowiedzialności za kształcenie przez społeczność lokalną. Jest to to, o czym mówiliście Państwo w pierwszym wystąpieniu, a mianowicie o tym, że aktywizuje się lokalną społeczność dla dobrych spraw społecznych.” Panel dyskusyjny zorganizowany w Warszawie to przedsięwzięcie upowszechnianiu produktu i włączeniu go do głównego nurtu polityki służące upowszechnianiu produktu i włączeniu go do głównego nurtu polityki.